Dasanama merupakan berbagai macam penyebutan/nama pada satu nama benda, alam, maupun manusia.
Jika merujuk dari asal katanya dasanama berasal dari bahasa sansekerta. Terbentuk dari kata “dasa” yang artinya sepuluh, dan “nama” yang artinya asma atau nama.
Meski disebutkan terdiri dari sepuluh nama, namun pada kenyataanya tidak setiap kata memiliki sejumlah sepuluh nama yang sama. Terkadang bisa kurang ataupun lebih.
Istilah dasanama juga bisa disebut sebagai sinonim.
Yakni kata yang memiliki bentuk yang berbeda namun memiliki arti atau pengertian yang sama atau mirip.
Sinomin maupun dasanama bisa disebut juga dengan persamaan kata atau padanan kata.
Bagi orang Jawa, dasanama ini banyak dipakai dalam nama-nama tokoh wayang.
Selain itu banyak juga yang memanfaatkannya sebagai sumber inspirasi untuk membuat nama bayi yang baru lahir.
Beberapa orang memanfaatkannya untuk nama usaha, bahkan nama produk dalam bisnisnya.
(baca juga : Cara Pemberian Nama Bayi Ala Orang Jawa)
Contoh Dasanama
Berikut ini kami sajikan beberapa contoh dasanama:
Dasanama: A
- Alas (hutan): utyana, rimba, taratab, wana, wanantara, wanadri, wanadurga, wanawasa, wanapringga, wulusan, lirang, paringga, baga.
- Anak : atmaja, tanaya, sunu, suta, siwi, wêka, putra, ja.
- Angin : anila, aliwawar, sindhung, sadhaka, samirana, lesus, prahara, pracôndha, pawana, maruta, barat, bajra, bayu. erawati, uswasa, angin, titipa, sadhaka, samirana, wawana, wayu, pracandha, pratipa, prabancana, margana.
- Asu (Anjing) : anjing, aswibuja, cika, camêra, kuwaka, sona, srênggala, swa, sagawon, wrêka, purisika, basu, bugêl.
- Ati (hati/perasaan) : hrêdaya, ambêk, angên-angên, nala, cita, driya, drangsa, twas, tyas, sota, wardaya, lyali, prana, praya, manah, galih, budi.
- Awak (tubuh) : ôngga, raga, kawangga, tuhu, sarira, sulaksana, wônda, wak, lingga, pasikêpan, yêrangga, badan, badhi.
- Awang-awang (Udara) : antariksa, antarala, antariya, ardhya, udara, ambara, nawasanga, namu-namu, dirgantara, tawang, jumantara, gagantara, gaganacara, tyamoka, bomantara.
Dasanama: B
- Banyu (Air): har, hèr, udaka, hwap, amêrta, ranu, tirta, tita, toya, tuban, tangaka, sindu, sunda, sanghara, sangara, we, warih, waya, wayi, lwah, jahnawi, jahning, jala, yèh, yahning, yèng, gangga, bong.
- Bagus =sigit, pêkik, jênthara.
- Bala =wadya, tantra,brêtya, balakuswa, wadyabala, wrahatbala, wadu.22. Balung =tosan, tulang, walung, asthika, dalêngka, sadhi.
- Bantal =karangulu, lêmpir, kajangsirah, suraga.
- Banthèng =andaka, nandaka, go, gawindra, gurisa, angun-angun, sarawa, jawidha, gawala.
- Banyu =we, tirta, warih, har, sindu, wayi, tuban, hèr, amêrta, arjuna, udaka, sangara, jala, jahni, jahnawi, jahning.
- Bangêt =antya, asru, arda, mandra, lwih, dahat, sakamantyan, tan sipi.
- Bangke =wangke, pratipa, parasu, watangga, sawa, kunarpa, kuwanda.
- Barat =angin, anila, bajra, maruta, pawana, samirana, bayu, sindhung, panca-ura, prabancana, pracandha, prahara, ata, gati, indri, margana, lesus, erawati, pratipa.
- Beda =pae, wanèh, bènèh.
- Bêbaya =bêncana, wèsthi, wancana, bema.
- Bêdhil =sanjata, saragni, brahmastra, mêrcukala, bahnija, warahas.
- Bêcik =adi, adya, ayu, sae, tama, ajêng, yogya, darma, arja, pênêt, santa, pelag, suba, tulyasri, yoga.
- Biyèn =dhihin, dhingin.
- Biyung =babu, biyang, rena, ibu, umi, wibi, indhung, darani, puyêngan, bibi.
- Bilahi =tiwas, wèsthi, pringga, durgama, pataka, parjaya, kasmala, pakewuh, pinun, laya, cilaka.
- Blêdhèg =bajra, gêlap, guntur, wrahaspati, erawati, mrêtyu, bahnindra, sirwa.
- Bumi =mandhala, dharana, maetala, buwana, basundara, basundari, pratyana.38. Bungah =harsana, arsaya, tustha, arsa, wijah, gambira, lalita, girang, enggar.
- Buta =danawa, danuja, ditya, diyu, wil, rasêksa, rasêksi, kalana, yaksa, kala, asura, dyani.
- Bojo =somah, suwami, garwa, grha, kalulut, kucumbi.41. Bodho =punggung, pingging, jugul, dama, kumprung.
- Bocah =rarya, wala, larya, walaka, rare, lare.
Dasanama: C
- Cahya (Cahaya): kukuwung, kaluwung, teja, wahyu, wangkawa, lêngkawa, pulung, palangi, mrak.
- Cangkêm (mulut): rukmaka, dukara, tutuk, panglinga, jumara, mukita.
Dasanama: D
- Dhuwit (Uang): ardana, arta, hartawan, uwang, danardana, kopang, topang, sadana, yatra.
- Dalan =marga, sopana, ênu, lêbuh, lurung, yana, hawan.
- Dandan =ngadiraga, mandara, busana, tata.
- Dewa =absara, dewata, bathara, jawata, amara, rêsi-gana, hyang, widadara, nasa, sura.
- Dèwi =apsari, bathari, widadari, dewati, sura-wadu, sura-rêtna, waranggana.
- Dêlêng =dulu, miyat, ngèksi, mulat, satmata, anon, nabpada, ton.
- Durjana =duratmaka, dhustha, wêri, kunjana, dursila.
Dasanama: G
- Gajah : asti, èsthi, kunjara, dwirocana, dwaradha, dwipa, dwipangga, samadya, samaja, waniti, liman, pinggala, matêngga, gajaksa, gathamuthu, bajramuka.
- Gêni (Api): anala, api, apuyya,agni, dahana, latu, pawaka, puya, puyika, mêrcu, mrêtyu, bahni.
- Gunung : endra, acala, ardi, arga, asalingga, aldaka, himawan, dri, sarswa, wukir, paraswa, rawata, parwata, mahahimawan, mèru, giri, gêgêr, giriwara, basulingga.
Dasanama: I
- Intên (Intan) : ira, aryas, ratna, sotya, sela, sapathika, wêdhiyan.
- Intên =ira, rêtna, sotya, galuh, nila, kumala, manik, kalêngka, wêdhihan.
- Irung =grana, parsana, nasika.
Dasanama: J
- Jagad (Dunia) : rat, wrêtika, wartya, lokika, pramudita, paramusita, paramosesa, paramosadha, bawana, buwana.
- Jam =tabuh, pukul, tabèh, gathi, gathita.
- Jaran =swa, aswa, turangga, wajik, undhakan, kalangkya.
- Jênêng =bisikan, parab, juluk, têngran, sêbut, wêwangi, asma, sambat, têngêran.
- Jurang =parung, rèjèng, trêbis, trêjung, sigrong, grong, lêmbah, kalora, gahana, nadindra.
- Jogèd =baksa, ngibing, ngigêl, mataya, taya, patrayuda.
Dasanama: K
- Kêmbang (Bunga) : kusuma, sari, sêkar, puspa, puspita.
- Kidang (Kijang): arina, arinya, ujung, kênas, sanggira, walgasa, pahula, dhinangsa.
- Kabèh: pwa, sakèh, sanggya, sadarum, sagung, salir, sawegung, sakalir, sakwèh, kapwa, samanta, kapya.
- Kêdhaton: karaton,, kadhatun, kênyapuri, puri, pura, prasadarga, pusantara, kadhatyan, kadhatwan.
- Kaya: kadya, kadi, lir, anglir, lwir, tulya, pinda, yayah, pendah, asawang, sasat, saksat, saprati.
- Kayangan =endralaya, endraloka, endrapada, dewalaya.
- Kalajêngking =karkala, kiha, mracika, wrisika, wikatha, pracika.
- Kalah =asor, kasor, kandhah, kandhih, katitih.
- Kanca =kanthi, rowang, rewang, graya, pasaya.
- Kancil =palguna, pêthangkus, gumira, marguna, wariga, sasa.
- Kang =sing, nikang, kanang, ponang, rikatang, rikanang.
- Kangên =wulangun, kudhandhangan.
- Karêp =abipraya, sadya, kapti, arah, angkah, praya, parasdya, kedah, dwistha.
- Kasêngsêm =wulangun, lênglêng, mangunêng, mangunkung, monêng.
- Kasmaran =karungrungan, brangta, kandhuhan, brangti.
- Katon =wuryan, kawangwang, kasatmata, kèksi, kèngis.
- Kacilakan =katriwadhan, kawatgata, pataka, sêngkala.
- Kawêlasan =wilasa, parimarma, parimirma, runya.
- Kawuk =mênyawak, salira, diksa, miyangga.
- Kawruh =pangawikan, sastra, weda, widya.
- Kèwuhan =èmêng, kawêkèn, kepyan, kepon, keron, kewran, wagugên.
Dasanama: L
- Lanang (Laki-laki) : nara, kakung, kamyana, lakyaga, linggana, priya, janaka, jalu, jalêr, gana.
- Langit : akasa, nabastala, cakrawala, rawismara, dik, dik-dik, widik-widik, wiyat, wiyati, lirang, paywarata, juma, gagana, boma.
- Lêmah (Tanah): rasatala, kisma, kismaka, siti, swanapada, laksititala, bantala, bumija.
- Lintang (Bintang) : ucu, kartika, karwikaya, trangga = tréngga, tranggana = trênggana, taranggana, sukra, sukla, sudama, sodama, sasa, susup, susup-susup, wintang, ganera, bintang.
Dasanama: M
- Mas (Emas) : iranya, rukmi, rukmaka, kanaka, kancana, tatur, jêne, gorata.
- Mega : urur, urut, irawan, awang, ima, imanda, imantara, imalaya, imangkara, nirada, karau, kukap, kokap, kuwera, digda, samegana, sanghêb, sanggana, sangub, wataragana, jaladara, jadha, bataragana.
- Mênang =jaya, digdaya, digjaya, wijayanti, wijaya, unggul.
- Mênjangan =sangsam, krandhi, canggah, randhi, rusah, wrangga.
- Mêndhung =rêmêng, rumung, dhanu, jaladara, rarabi, ambuda, limud, gana, jaladha.
- Mênêng =minggu, rêgu, mona, kapinêng.
- Mêrak =badhak, cohung, manyura.
- Mêtêng =nggarbini, ngandut,ngandhêg, maudara.
- Mili =umis, drawaya, marawaya.
- Miranti =samêkta, sangkêp, siyaga.
- Misuwur =kaloka, kondhang, kalok, kontab, kajuwara, kawarta, kuncara, kawêntar, kasub, kasumbaga, kasusra, kasruh.
- Muja =manêkung, sêmèdi, nêgês, manuswara.
- Mulane =dadi, marma, sumarma, sangsipta, marmi, matang.
- Mung =anging, juga, kêwala, muhung, lêhêng.
- Munggah =sumêngka, nungsung.
- Mungsuh =satru, ripu, lawan, parangmuka, wèri, durniti.
- Murangkrama =calawanthah, murangkrama, narukrama, murangtata.
- Muring-muring =kurda, krodha, condha, kotbuta, duka, bramantya.
- Murub =malad, maladi, makara, lumêng, arkara, jwalita.
- Mokal =dupara, durantara, asambawa.
- Momong =among, wong-wong, wangwang.
Dasanama: N
- Nyawa : atma, atmaka, suksma, jiwa, jiwita.
- Nyêmbah =wotsari, wotsinom, wotsêkar, nêmbah, mangênjali, mangarcana, mandrawa, ngaraspada, mangêstupada.
- Nyunggi =ngêmbun, nuhun, mundhi.
- Ngadêg =mandhiri, madêg, mandaka, mradêksa.
- Ngalêm =ngalêmbana, ngumastawa, manadukara, mudya, galang, muji, ngêla-êla, ngastuti.
- Ngamuk =gardaka, ngiwung, liwung, mamuk, mawuk.
- Nganggit =angikêt, angapus, anggupita, angrumpaka, nawunggita, angripta, anggubah, anukarta.
- Ngarêp-arêp =ngarsa-arsa, ngarsi-arsi, marêp-arêp
- Ngenaki =sambrana, maenaka, mahandani.
- Ngênani =mranani,
Dasanama: O
- Olèh =antuk, molih, pakantuk.
- Omah (Rumah) : rangkal, suyasa, syawisma, wisma, wangun, panti, yasa, made, graha, bale.
- Oncat =anglès, lès, linggar, wiwarjita.
- Ora =tan, tar, datan, datar, taman.
Dasanama: P
- Pantês =yogya, rêspati, yukti, mungguh.
- Pangaji-aji =pudyastuti, pujabrata, pujakrama.
- Pangan =bukti, boja, baksa, boga.
- Pêngarêp =kretawadana, nayaka, pramuka, pramugari.
- Panggawe =pakêrti, kirta, kirti, kirtya.
- Pagawean =pakaryan, pakarti, gawe, ayahan.
- Panggonan =asana, êndon, sasana, sana,
- Panah : hru, ekatana, isu, katana, tomara, sanjata, sarawara,sayaka, warastra, warayang, jêmparing, margana, bana.
- Prajurit : danuja, dibya = sudibya, dibyanung = sudibyanung, sura, surangkara, suwira, wara = prawara, wira = prawira, wirarodra, warayodha, wirayodha,widagda, partiwa, yoda.
- Prahara =bayu bajra, pancawora, pracanda, riwut, sindhung, aliwawar, pratipa.
- Pramèswari =dayinta, dayita, sori, mahisi, narpawadu, natadèwi, bini aji.
Ds.nama: R
- Rai (Wajah) : nana, nityaka, nayaka, swa, waktra, wadana, paraupan, pasuryan, muka, giwrasya, golaka.
- Ratu (Raja) : endra, aji, nara, narèiswara[1], nareaji, narendra, narendradipa, naranata, nararya, naradipa, narèswara, narpa, nareprabu, narpati, nrêpati, narapati, naryadipa, nata, raja, katong, kangjêng, dipa, dipati, sinuhun, sri, srindra, sri nata, sitipati, susuhunan, sang nata, sang siniwi, sang sri, sang aji, prabu, pamasa,pangêmpyan, maharaja, mangkubumi, buhpati, buhpala, buhpalaka, buminata, bumipala, bumipalaka.
- Ratu garwa (Permaisuri) : narendra mahisi, narendra garini, narpa duhita, narpa dayita, narèswari, narpa wadu, natarèni, nata, dèwi, nata mahisi, raja mahisi, duhita, dayita, sori, sri supadniswara, sri yodati, supadni, supadniswari, waramahisi, lêksmiwati, prawara mahisi, pramèswari, paramiswari, padni, padniswara, padmi, mahisi, garini, bini aji.
- Rêmbulan : indu, indung, candra, rati, ratih, kirana, tèngsu, sitarêsmi, sitangsu, sasi, sasadhara, sasangka, salancana, sangkara, wulan, lèk, lalwun,prabancana, basônta.
- Rêmbug =wuwus, ujar, ucap, ling, wacana, wicara, wursita, ngling, gusthi.
Ds.nama: S
- Sagara (Laut) : hèrnawa, udadi, udaya, tasik, samudra, sagantên, sabaga, waudadi, waudaya, pasir, jadhi, jalanidhi, jaladri, jaladiyan.
- Saya =sangkin, ngranuhi.
- Sayêmbara =pasanggiri.
- Sakti =yoni, nuraga, wijaya.
- Samar =maya, tambung, tidha-tidha.
- Sanak =kadang, kadang-kadeyan, bandhu, bandhawa, palibaya.
- Sanaksadulur =wandu-wandawa, wanduwarga, wangsa.
- Sapi =lêmbana, andini, andana.
- Sarèh =santa, rêrêm, komala.
- Satriya =danudara, andanawarsih.
- Senapati =senapatya, brêtyapati, narawara, panglima, hulubalang, pramugari.
- Satus =sata, satak, swata.
- Sèwu =saharsa, saiwu.
- Sêdhih =wyung, wulangun, anglês, duhkita, dukacipta, giyuh, katrêsnan, kung, manastapa, manonbawa, mangunêng, mèpu, margiyuh, rancaka, rimang, turida, èmêng.
- Sêmèdi =manungku puja, mangeka pada.
- Sumaput =kantaka, kantu, kapidara, marput.
- Sêmbah =astawa, astuti, arcana, bêkti, mangênjali, èstu, ngèstupada, wotsari,
- Srêngenge (Matahari): aruna, arkara, arditya, asuman, nanda, radite, raditya, rawi, rawikara, karaba, kalandaragni, kalandakara, dinakara, diwangkara, talaba, surya, suwanda agni,pratangga, pratônggakara, pratônggapati, prabangkara, baskara, bagaskara, bagaspati.
Ds.nama: T
- Tali =pusara, apus, bêndana, pratisara.
- Tamba =usada, mausada, maosadi.
- Tamèng =puksur, paris, jêbêng, kantar.
- Tampa =sambut, tanggap, tarima.
- Tansah =nityasa, titir, anggung, lana, nitya, lot, manggung.
- Tangan =asta, lungia, lungiyan, sikara, bujaka.
- Tangi =bangun, wungu, manindawa, manandra.
- Taun =warsa, warsaya, warsaka.
- Tatakrama =kramaniti, parikrama, udanagara, subasita.
- Tatu =labêt, kanin, brana.374. Tawon =brêmara, sadpada, tuskara.
- Teja =wangkawa, kuwung, danu, danumaya.
- Têgal =talun, pathalunan,[14] medan, setra.
- Têkèk =basu, tatmaka, darnita.
- Têntrêm =rêrêm, ênang,
- Trate (Bunga teratai) : kumada, tunjung, sarasidya, saroja, sijanu, samadi, samawi, padma.
Ds.nama: U
- Udan (Hujan) : carabak,riris, rêrêb, rarabi, krêmun, trêh, truh, sra, surur, warsa, warsiha, wawarsa, wrêsti, jawah, jawêh, jawuh.
- Urip (Hidup) : atma, daru, daruka, tuwuh, tubu, jiwita, gêsang.
Ds.nama W
- Wadon (Perempuan) : anakbi, arum, adyahi, èstri, rèni, rêtna wanita, kanya, kanyaka, kanyapuri, kamini, dyah, duhita, dayita, taruni, stri-stri ratna, styra, wanita, wanudya, wararèni, warakanya, warakannya, warakanyaka, warakari, warakamini, waraduhita, warataruni, wadu, wangadyah, wangadyahi, wangadyahi dalêm, padni,padmi, pawèstri, marmadu, garini.
- Wêdhus =kambing, dumba, padrawana, medaka, menda.
- Wêkasan =wasana, puwara,têmah,, datatita, iti, anta.
- Wêlas =turida, tura, wilasa, kurunya, rudya.
- Wêruh =udani, upiksa, upaksi, wikan, wrin.
- Wêtu =wijil, wiyos, wahya, wimba, ja, wurya.
- Wêsi =ayah, aya, bêsi, warani.
- Wêtêng =padharan, udara, garba.
- Widadari =apsari, dèwi, dewati, bathari, waranggana, yuwati.
- Wiwit =lêkas, gagat, prawita, wurya.
- Wit =wrêksa, taru.
- Wuda =lagna, lagnyana, lêgêna.
- Wudêl =pusêr, nabi.
- Wong =wang, jana, janma, jalma.
- Woh =pala, uma, wilupa.
- Wuku =diurut = Sinta, Landêp, Wukir, Kuranthil, Tolu, Gumbrêg, Warigalit, Warigagung, Julungwangi, Sungsang, Galungan, Kuningan, Langkir, Mandhasiya, Julungpujud, Pahang, Kuruwêlud, Mrakèh, Tambir, Mêdhangkungan,
- Widadari (Bidadari): apsari, dèwi, dewati, surawadu, surapsari, sêmaralaksmi, weranggana, widhadarya, watari, yuwati.
Sumber : sastra.org