
Dasanama merupakan berbagai macam penyebutan/nama pada satu nama benda, alam, maupun manusia. Jika merujuk dari asal katanya dasanama berasal dari bahasa sansekerta. Terbentuk dari kata “dasa” yang artinya sepuluh, dan “nama” yang artinya asma atau nama. Meski disebutkan terdiri dari sepuluh nama, namun pada kenyataanya tidak setiap kata memiliki sejumlah sepuluh nama yang sama. Terkadang bisa kurang ataupun lebih.
Istilah dasanama juga bisa disebut sebagai sinonim. Yakni kata yang memiliki bentuk yang berbeda namun memiliki arti atau pengertian yang sama atau mirip. Sinomin maupun dasanama bisa disebut juga dengan persamaan kata atau padanan kata.
Bagi orang Jawa, dasanama ini banyak dipakai dalam nama-nama tokoh wayang. Selain itu banyak juga yang memanfaatkannya sebagai sumber inspirasi untuk membuat nama bayi yang baru lahir. Beberapa orang memanfaatkannya untuk nama usaha, bahkan nama produk dalam bisnisnya. (baca juga : Cara Pemberian Nama Bayi Ala Orang Jawa)
Contoh Dasanama
Berikut ini kami sajikan beberapa contoh dasanama yang kami kutip dari Dasanama Kawi, Padmasusastra, 1897 yang telah diterbitkan oleh F. L. Wintêr :
- Alas (hutan): utyana, rimba, taratab, wana, wanantara, wanadri, wanadurga, wanawasa, wanapringga, wulusan, lirang, paringga, baga.
- Anak : atmaja, tanaya, sunu, suta, siwi, wêka, putra, ja.
- Angin : anila, aliwawar, sindhung, sadhaka, samirana, lesus, prahara, pracôndha, pawana, maruta, barat, bajra, bayu. erawati, uswasa, angin, titipa, sadhaka, samirana, wawana, wayu, pracandha, pratipa, prabancana, margana.
- Asu (Anjing) : anjing, aswibuja, cika, camêra, kuwaka, sona, srênggala, swa, sagawon, wrêka, purisika, basu, bugêl.
- Ati (hati/perasaan) : hrêdaya, ambêk, angên-angên, nala, cita, driya, drangsa, twas, tyas, sota, wardaya, lyali, prana, praya, manah, galih, budi.
- Awak (tubuh) : ôngga, raga, kawangga, tuhu, sarira, sulaksana, wônda, wak, lingga, pasikêpan, yêrangga, badan, badhi.
- Awang-awang (Udara) : antariksa, antarala, antariya, ardhya, udara, ambara, nawasanga, namu-namu, dirgantara, tawang, jumantara, gagantara, gaganacara, tyamoka, bomantara.
- Banyu (Air): har, hèr, udaka, hwap, amêrta, ranu, tirta, tita, toya, tuban, tangaka, sindu, sunda, sanghara, sangara, we, warih, waya, wayi, lwah, jahnawi, jahning, jala, yèh, yahning, yèng, gangga, bong.
- Cahya (Cahaya): kukuwung, kaluwung, teja, wahyu, wangkawa, lêngkawa, pulung, palangi, mrak.
- Cangkêm (mulut): rukmaka, dukara, tutuk, panglinga, jumara, mukita.
- Dhuwit (Uang): ardana, arta, hartawan, uwang, danardana, kopang, topang, sadana, yatra.
- Gajah : asti, èsthi, kunjara, dwirocana, dwaradha, dwipa, dwipangga, samadya, samaja, waniti, liman, pinggala, matêngga, gajaksa, gathamuthu, bajramuka.
- Gêni (Api): anala, api, apuyya,agni, dahana, latu, pawaka, puya, puyika, mêrcu, mrêtyu, bahni.
- Gunung : endra, acala, ardi, arga, asalingga, aldaka, himawan, dri, sarswa, wukir, paraswa, rawata, parwata, mahahimawan, mèru, giri, gêgêr, giriwara, basulingga.
- Intên (Intan) : ira, aryas, ratna, sotya, sela, sapathika, wêdhiyan.
- Jagad (Dunia) : rat, wrêtika, wartya, lokika, pramudita, paramusita, paramosesa, paramosadha, bawana, buwana.
- Kêmbang (Bunga) : kusuma, sari, sêkar, puspa, puspita.
- Kidang (Kijang): arina, arinya, ujung, kênas, sanggira, walgasa, pahula, dhinangsa.
- Lanang (Laki-laki) : nara, kakung, kamyana, lakyaga, linggana, priya, janaka, jalu, jalêr, gana.
- Langit : akasa, nabastala, cakrawala, rawismara, dik, dik-dik, widik-widik, wiyat, wiyati, lirang, paywarata, juma, gagana, boma.
- Lêmah (Tanah): rasatala, kisma, kismaka, siti, swanapada, laksititala, bantala, bumija.
- Lintang (Bintang) : ucu, kartika, karwikaya, trangga = tréngga, tranggana = trênggana, taranggana, sukra, sukla, sudama, sodama, sasa, susup, susup-susup, wintang, ganera, bintang.
- Mas (Emas) : iranya, rukmi, rukmaka, kanaka, kancana, tatur, jêne, gorata.
- Mega : urur, urut, irawan, awang, ima, imanda, imantara, imalaya, imangkara, nirada, karau, kukap, kokap, kuwera, digda, samegana, sanghêb, sanggana, sangub, wataragana, jaladara, jadha, bataragana.
- Nyawa : atma, atmaka, suksma, jiwa, jiwita.
- Omah (Rumah) : rangkal, suyasa, syawisma, wisma, wangun, panti, yasa, made, graha, bale.
- Panah : hru, ekatana, isu, katana, tomara, sanjata, sarawara,sayaka, warastra, warayang, jêmparing, margana, bana.
- Prajurit : danuja, dibya = sudibya, dibyanung = sudibyanung, sura, surangkara, suwira, wara = prawara, wira = prawira, wirarodra, warayodha, wirayodha,widagda, partiwa, yoda.
- Rai (Wajah) : nana, nityaka, nayaka, swa, waktra, wadana, paraupan, pasuryan, muka, giwrasya, golaka.
- Ratu (Raja) : endra, aji, nara, narèiswara[1], nareaji, narendra, narendradipa, naranata, nararya, naradipa, narèswara, narpa, nareprabu, narpati, nrêpati, narapati, naryadipa, nata, raja, katong, kangjêng, dipa, dipati, sinuhun, sri, srindra, sri nata, sitipati, susuhunan, sang nata, sang siniwi, sang sri, sang aji, prabu, pamasa,pangêmpyan, maharaja, mangkubumi, buhpati, buhpala, buhpalaka, buminata, bumipala, bumipalaka.
- Ratu garwa (Permaisuri) : narendra mahisi, narendra garini, narpa duhita, narpa dayita, narèswari, narpa wadu, natarèni, nata, dèwi, nata mahisi, raja mahisi, duhita, dayita, sori, sri supadniswara, sri yodati, supadni, supadniswari, waramahisi, lêksmiwati, prawara mahisi, pramèswari, paramiswari, padni, padniswara, padmi, mahisi, garini, bini aji.
- Rêmbulan : indu, indung, candra, rati, ratih, kirana, tèngsu, sitarêsmi, sitangsu, sasi, sasadhara, sasangka, salancana, sangkara, wulan, lèk, lalwun,prabancana, basônta.
- Sagara (Laut) : hèrnawa, udadi, udaya, tasik, samudra, sagantên, sabaga, waudadi, waudaya, pasir, jadhi, jalanidhi, jaladri, jaladiyan.
- Srêngenge (Matahari): aruna, arkara, arditya, asuman, nanda, radite, raditya, rawi, rawikara, karaba, kalandaragni, kalandakara, dinakara, diwangkara, talaba, surya, suwanda agni,pratangga, pratônggakara, pratônggapati, prabangkara, baskara, bagaskara, bagaspati.
- Trate (Bunga teratai) : kumada, tunjung, sarasidya, saroja, sijanu, samadi, samawi, padma.
- Udan (Hujan) : carabak,riris, rêrêb, rarabi, krêmun, trêh, truh, sra, surur, warsa, warsiha, wawarsa, wrêsti, jawah, jawêh, jawuh.
- Urip (Hidup) : atma, daru, daruka, tuwuh, tubu, jiwita, gêsang.
- Wadon (Perempuan) : anakbi, arum, adyahi, èstri, rèni, rêtna wanita, kanya, kanyaka, kanyapuri, kamini, dyah, duhita, dayita, taruni, stri-stri ratna, styra, wanita, wanudya, wararèni, warakanya, warakannya, warakanyaka, warakari, warakamini, waraduhita, warataruni, wadu, wangadyah, wangadyahi, wangadyahi dalêm, padni,padmi, pawèstri, marmadu, garini.
- Widadari (Bidadari): apsari, dèwi, dewati, surawadu, surapsari, sêmaralaksmi, weranggana, widhadarya, watari, yuwati.
Meme Dasanama :
Sumber : sastra.org
Be the first to comment